تعاریف و اصطلاحات مرتبط با خاکپوشها و مالچها (mulch)

تعاریف و اصطلاحات مرتبط با خاکپوشها و مالچها (mulch)

مالچ ها لایه‌ای از مواد طبیعی یا مصنوعی هستند که برای مقاصد مختلف در سطح خاک پاشیده می‌شوند.

عبارتست از: «هر ماده‌ای که در سطح خاک روییده و در همان محل نگهداری شده، هر ماده که در خاک روییده ولی قبل از قرار گرفتن در جای اصلی خود تغییر ماهیت داده شده باشد و هر ماده‌ای که تهیه شده و قبل از قرار گرفتن در محل اصلی به آنجا حمل شده باشد.» مانند بقایای گیاهی، برگها و قسمتهای هرس شده‌ی درختان، کودهای حیوانی، کاغذ، پلاستیکهای پلی اتیلن و…، فرآورده‌های نفتی و سنگریزه و….

در کشاورزی مالچها به دلایل مختلفی بکار برده می‌شود. در دیمکاری هدف اصلی صرفه جویی در آب و کنترل فرسایش است. سایر دلایل استفاده از مالچها شامل تعدیل درجه حرارت خاک، بهبود عناصر غذایی خاک، کنترل شوری، بهبود ساختمان خاک، تأثیر بر رشد کیفی گیاه و کنترل علفهای هرز و در نهایت افزایش عملکرد محصول می‌باشد.

 Stubble mulch farming = mulch tillage

خاکورزی مالچ کلش : هر گونه سیستمی اطلاق می‌شود که در آن حداقل 30 درصد خاک در بعد از کاشت از بقایای گیاهی پوشیده شده باشد.

 dust mulch

مالچ خاکی : خاکورزی با یک شخم کم عمق که باعث ایجاد لایه‌ای نرم در سطح خاک می‌شود مالچ خاکی نامیده می‌شود.

وجود یک لایه سطحی از خاک خشک به ضخامت 8-5 سانتیمتر به عنوان مالچ (در مقایسه با خاکی که سطح آن دست نخورده است) باعث می‌شود تلفات تبخیر از خاک بطور قابل توجهی کاهش یابد. زیرا این مالچ جلوی صعود کاپیلاری آب را در خاک می‌گیرد.

معایب: بعد از یک بارندگی یا آبیاری، لایه 10-7 سانتیمتری فوقانی خاک به سرعت خشک می‌شود و نمی‌توان با استفاده از این نوع مالچ جلوی این تلفات را گرفت؛ زیرا قبل از امکان ایجاد مالچ خاکی این تلفات اتفاق افتاده است همچنین این روش موجب تخریب شدید ساختمان خاک و ایجاد فرسایش می‌شود.

 stubble mulch

خاکپوش کلشی : بقایای گیاهی که ضرورتا بعد از شخم با گاو آهن قلمی به عنوان پوشش سطحی در دورۀ آیش و رشد گیاه بعدی در زمین باقی می‌ماند.

 Vertical mulch

مالچ عمودی: در زراعت آبی و در شرایطی که زمین از بقایا و علفهای هرز پاک می‌باشد اغلب می‌توان استفاده از زیرشکن را جایگزین شخم نمود در این حالت خاک بدون اینکه برگردانده شود سست می‌شود. متأسفانه اثرات زیرشکن با دوام نیست و شکافهای ایجاد شده در خاک در طی چند ماه مسدود می‌شود. به منظور طولانی کردن اثرات مثبت استفاده از زیرشکن، روش موسوم به مالچ عمودی ابداع شده است.

هدف این روش پر کردن شکافها با مواد آلی می‌باشد که در نتیجه این شکافها به مدت طولانی تری باز و فعال باقی بمانند. با ایجاد تغییر در زیرشکن معمولی و اتصال یک واحد خردکننده به آن می‌توان مواد آلی مناسب را خرد کرده و در داخل این شکافها وارد نمود. برای این منظور فقط مواد خشک کربن دار که به آرامی تجزیه می‌شوند مانند کلش غلات، بلال ذرت، ساقه‌های پنبه و… مناسب هستند.

از این روش در زمین‌هایی استفاده می‌شود که غیر حاصلخیزه بوده و یا در معرض وزش بادهای شدید می‌باشد و اگر کشاورزان از کود استفاده کنند پیوسته شسته شده و یا توسط باد منتقل می‌شود.

 living mulch

خاکپوش زنده : پوشش گیاهی زیرین که معمولاً باعث کاهش فرسایش و اضافه شدن مواد آلی به خاک شده ولی با گیاه اصلی برای آب و مواد غذایی رقابت نمی‌کند.

تعریف دیگر: کشت یک گیاه کم رشد پوششی به صورت مخلوط یا نواری همراه با گیاهان اقتصادی به مالچ زنده موسوم بوده و قادر است علف‌های هرز یک گیاه زراعی مانند سویا و ذرت و… را کنترل کند.

kura Clover (T.aM. Bieb)

با نام علمی Trifulium ambigum

یک لگوم علوفه‌ای است که در شمال آمریکا به عنوان مالچ زنده استفاده می‌شود.

 mulch film

مالچ فیلم : ورقه نازک و شفافی که به عنوان خاکپوش نواری در سیستمهای کشت خطی یا فارویی بکار می‌رود.

مالچ فیلم، مقدار زیادی از آب را حفظ و تبخیر را در ناحیه بذر کاهش می‌دهد. خطر نمکها را کاهش داده و به استقرار گیاه کمک کنند. این نوع مالچ جوانه زنی و رشد اولیه گیاه را افزایش می‌دهد ولی جهت ادامه رشد گیاه باید آن را سوراخ کرد و یا از سطح خاک برداشت.

از مزایای اصلی استفاده از مالچ فیلم کاهش معنی دار استفاده از سموم حشره کش، قارچکش و علفکش می‌باشد.

 plastic mulch

مالچ پلاستیکی : یکی از اجزاء مهم کشت پلاستیکی Plasticulture مالچ پلاستیکی است که به صورت تجاری در روی گیاهان از اوایل سال 1960 استفاده شد.

مالچ پلاستیکی به صورت خطوط موازی در سطح خاک‌های آماده شده قرار می‌گیرند. بستر باید بدون باقیمانده گیاهان باشد و به وسیله یک شئ سنگین تر در روی حاشیه‌های کناره خاک محکم شود. مالچ باید به صورت سفت و محکم به خاک بچسبد تا انتقال حرارت خوب و از آزاد شدن و حرکت توسط باد جلوگیری شود.

منظور از پلاستیک پلی اتیلن، کلروپلی وینیل و ورقه‌های مشابه است.

 leaf mulcher

خاکپوش ساز برگی : دستگاه یا ماشینی است که برگها را از سطح چمن جمع و تا حد ممکن خرد می‌کند و به داخل چمن می‌پاشد.

 mulch blower

خاکپوش پاش : دستگاه یا ماشینی که با هوای فشرده ذرات خاکپوش (مالچ) خرد شده را روی خاک یا علف تازه روییده می‌پاشید.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

➖ منبع: نرم افزار فرهنگ واژگان تخصصی زراعت و اصلاح نباتات ـ BreeDic ـ (اگریسافت)