۲۲
۱۳۹۲
مالچ (خاکپوش) و کاربرد آن در کشاورزی
مالچ (خاکپوش) و کاربرد آن در کشاورزی
- نویسنده: رضا فریدی، کارشناسی مهندسی تولیدات گیاهی ـ دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب ـ دانشگاه شیراز
(این مقاله قبلا در مجله تخصصی زیتون، شماره185، ص46 به چاپ رسیده است)
مقدمه
تاریخ کاربرد مالچها در خاک، به قدمت کشاورزی میرسد. رومیان باستان جهت صرفه جویی آب، سنگها را در سطح خاک قرار میدادند و چینیها از ریگهای بستر جویها به این منظور استفاده میکردند. این عملیات برای مناطقی بود که دسترسی به کارگر به آسانی میسر بود، اما با معرفی کشاورزی مکانیزه این روشها دیگر عملی نبودند. در کشاورزی مکانیزه امروزی از بقایای گیاهان زراعی باقیمانده در مزرعه استفاده میشود. در مورد گیاهانی که ارزش زیادی دارند، از موادی که در جای دیگر ساخته شده و به مزرعه انتقال مییابند به عنوان مالچ استفاده میشود.
در کشاورزی مالچها به دلایل مختلفی بکار برده میشود. در دیمکاری هدف اصلی صرفه جویی در آب و کنترل فرسایش است. سایر دلایل استفاده از مالچها شامل تعدیل درجه حرارت خاک، بهبود عناصر غذایی خاک، کنترل شوری، بهبود ساختمان خاک، تأثیر بر رشد کیفی گیاه و کنترل علفهای هرز و در نهایت افزایش عملکرد محصول میباشد.
منظور از مالچ (خاکپوش= Mulch) عبارتست از: «هر مادهای که در سطح خاک روییده و در همان محل نگهداری شده، هر ماده که در خاک روییده ولی قبل از قرار گرفتن در جای اصلی خود تغییر ماهیت داده شده باشد و هر مادهای که تهیه شده و قبل از قرار گرفتن در محل اصلی به آنجا حمل شده باشد.» مانند بقایای گیاهی، برگها و قسمتهای هرس شده درختان، کودهای حیوانی، کاغذ، پلاستیکهای پلی اتیلن و…، فرآوردههای نفتی و سنگریزه و….
مالچ کاه و کلش Stubble Mulching
بیشتر تحقیقات راجع به مالچها، در مورد بقایای گیاهی و سایر مواد زاید گیاهی نظیر کاه و کلش، برگها، چوب بلال ذرت، خاک اره و خرده چوب و… انجام شده است. این مواد بسیار ارزان و غالباً فراوان میباشند.
در گذشته یونانیها و رومیها معتقد بودند که خراش دادن و مخلوط کردن خاک باعث بهبود حاصلخیزی آن میشود. با توجه به همین ایده زمین زراعی بطور کامل خاکورزی میشد، ولی به تدریج روش جدیدی تکامل یافت که هدف آن حفاظت خاک در ک لیه زمانها از طریق باقی گذاشتن بقایا در سطح خاک میباشد که به آن خاکورزی حفاظتی گویند و به هر گونه سیستمی اطلاق میشود که در آن حداقل 30 درصد خاک در بعد از کاشت از بقایای گیاهی پوشیده شده باشد. انواع مختلفی از خاکورزی حفاظتی تکامل یافته اند که تفاوت آنها عمدتاً در مقدار بقایای گیاهی است که در سطح خاک باقی میماند. از جمله: خاکورزی مالچ کلشStubble mulch farming، خاکورزی حداقلMinimum tillage، بدون خاکورزیNo-tillage (Zero-tillage) و…. مالچ کلش اساس خاکورزی کاه و کلش را تشکیل میدهد.
مالچ انرژی قطرات باران را پراکنده میکند، سله بندی را به حداقل میرساند، رواناب را کاهش میدهد و نفوذ آب در خاک را بهبود میبخشد و در نتیجه فرسایش آبی و بادی را کاهش میدهد. متأسفانه در زراعت دیم مقدار بقایای کافی جهت بهبود نفوذپذیری و کاهش تبخیر آب از سطح خاک فراهم نمی شود و از طرفی نزولات آسمانی در مناطق خشک بصورت رگبارهای شدید اتفاق میافتد. بنابراین کاهش فرسایش آبی و بادی از دلایل مهم استفاده از مالچها در مناطق خشک است.
از مزایای احتمالی مالچ کلش، افزایش فعالیت میکروبها و سایر موجودات زنده در خاک، تکثیر بیشتر ریشه و اثر بالشی بر فشردگی ناشی از ادوات کشاورزی است.
مالچ زنده Living Mulch
کشت یک گیاه کم رشد پوششی به صورت مخلوط یا نواری همراه با گیاهان اقتصادی به مالچ زنده موسوم بوده و قادر است علفهای هرز یک گیاه زراعی مانند سویا و ذرت و… را کنترل کند.
بطور کلی مقادیر کم بقایا به عنوان مالچ تأثیر مثبتی بر عملکرد محصول ندارد. در چنین شرایطی میتوان مقدار بقایا را از طریق کشت گیاهان زراعی پوششی افزایش داد که در حقیقت یک نوع مالچ زنده محسوب میشود.
کشت مخلوط لگومهای چندساله و گیاهان پوششی به عنوان مالچ زنده در سیستم کشت ردیفی سبب کاهش خاکورزی و فرسایش خاک میشود و همچنین کمبود فسفر و نیتروژن در محلول خاک را جبران می کند. kura Clover(T.aM. Bieb) با نام علمی Trifulium ambigumیک لگوم علوفهای به نسبت جدیدی است که در شمال آمریکا به عنوان مالچ زنده استفاده میشود. (این شبدر بومی نواحی شمالی ایران، سوال دریای سیاه در اوکراین و غرب ترکیه است.) طبق تحقیقات انجام شده میزان عملکرد ذرت در سیستم کشت مخلوط با این نوع شبدر (kura Clover) به عنوان یک مالچ زنده کاهش معنی داری نداشت. این گیاه یک لگوم چند ساله، دیرپا و ریزوم دار است که به ریزش شدید برگ مقاوم است. ماده خشک فراوانی در طول دورههای خشک فصل رشد تولید نمی کند به همین دلیل نسبت به دیگر لگومها رقابت کمتری با ذرت برای منابع محدود شده به ویژه آب دارد. کنترل این شبدر با علفکش قبل از کشت ذرت این امکان را فراهم میآورد تا بخشهای اصلی ریشه، ریزومها، برگچه ها و دمبرگها معدنی شوند و ازت معدنی برای ذرت فراهم شود. همچنین بافت مریستمی باقیمانده در ریزومها قابلیت تولید علوفه در 12 ماه سال بدون کاشت مجدد و بعد از برداشت ذرت را دارد.
کشت شبدر به عنوان مالچ زنده Kura clover (Trifulium ambigum)
مالچ خاکی Dust Mulch (Soil Mulch)
در اواخر قرن اخیر کینگ نشان داد که وجود یک لایه سطحی از خاک خشک به ضخامت 8-5 سانتیمتر به عنوان مالچ (در مقایسه با خاکی که سطح آن دست نخورده است) باعث میشود تلفات تبخیر از خاک بطور قابل توجهی کاهش یابد. زیرا این مالچ جلوی صعود کاپیلاری آب را در خاک میگیرد. از معایب استفاده این مالچ که بعدها مشخص شد این است که بعد از یک بارندگی یا آبیاری، لایه 10-7 سانتیمتری فوقانی خاک به سرعت خشک میشود و نمی توان با استفاده از این نوع مالچ جلوی این تلفات را گرفت زیرا قبل از امکان ایجاد مالچ خاکی این تلفات اتفاق افتاده است همچنین این روش موجب تخریب شدید ساختمان خاک و ایجاد فرسایش میشود.
مالچ عمودی Vertical mulch
در زراعت آبی و در شرایطی که زمین از بقایا و علفهای هرز پاک میباشد اغلب میتوان استفاده از زیرشکن را جایگزین شخم نمود در این حالت خاک بدون اینکه برگردانده شود سست میشود. متأسفانه اثرات زیرشکن با دوام نیست و شکافهای ایجاد شده در خاک در طی چند ماه مسدود میشود. به منظور طولانی کردن اثرات مثبت استفاده از زیرشکن، روش موسوم به مالچ عمودی ابداع شده است. هدف این روش پر کردن شکافها با مواد آلی میباشد که در نتیجه این شکافها به مدت طولانی تری باز و فعال باقی بمانند. با ایجاد تغییر در زیرشکن معمولی و اتصال یک واحد خردکننده به آن میتوان مواد آلی مناسب را خرد کرده و در داخل این شکافها وارد نمود. برای این منظور فقط مواد خشک کربن دار که به آرامی تجزیه میشوند مانند کلش غلات، بلال ذرت، ساقههای پنبه و… مناسب هستند. از این روش در زمینهایی استفاده میشود که غیر حاصلخیزه بوده و یا در معرض وزش بادهای شدید میباشد و اگر کشاورزان از کود استفاده کنند پیوسته شسته شده و یا توسط باد منتقل میشود. همچنین این روش در خاکهای دارای لایه سخت (Hard pan) استفاده میشود.
مالچ پلاستیکی Plastic mulch
یکی از اجزاء مهم کشت پلاستیکی Plasticulture مالچ پلاستیکی است که به صورت تجاری در روی گیاهان از اوایل سال 1960 استفاده شده و کاربردش هنوز هم در سرتاسر جهان رو به افزایش است. کاربرد مالچ های پلاستیکی برای به دست آوردن عملکرد بیشتر و زودرستر گیاهان در حال افزایش است. مخصوصاً برای گونه های گرمادوست مانند فلفل، ذرت، گوجه فرنگی و گیاهان پیچکدار.
مالچ های پلاستیکی در رنگهای مختلفی وجود دارد که یک نوع طول موج خاص را بازتاب می کند و هر طول موج تأثیر متفاوتی بر روی گیاه دارد. مالچ های پلاستیکی با بالابردن دمای خاک و حفظ یکنواختی رطوبت خاک، عملکرد، کیفیت و زودرسی محصولات را افزایش می دهد. افزایش مدیریت حشرات و علف های هرز را کنترل می کند و همراه با اجزاء دیگری مانند آبیاری قطره ای بیشترین کارائی را به دست می آورد. بیشتر محصولاتی که از مالچ پلاستیک استفاده می کنند از آبیاری قطره ای نیز بهره می گیرند. مالچ پلاستیکی به صورت خطوط موازی در سطح خاک های آماده شده قرار می گیرند. بستر باید بدون باقیمانده گیاهان باشد و به وسیله یک شئ سنگین تر در روی حاشیه های کناره خاک محکم شود. مالچ باید به صورت سفت و محکم به خاک بچسبد تا انتقال حرارت خوب و از آزاد شدن و حرکت توسط باد جلوگیری شود.
منظور از پلاستیک پلی اتیلن، کلروپلی وینیل و ورقههای مشابه است. این مواد معمولاً گران هستند و کاربرد آنها برای گیاهان کم ارزش بخصوص در مزارع بزرگ مشکل و هزینه بر است و بیشتر در مورد محصولات باغی و گلخانهای استفاده میشود. گلخانه ها به وسیله یک شیشه یا پلاستیک پوشیده شده است و به ما اجازه می دهد که از مالچ های ارزان تر استفاده کنیم اما به هر حال شیشه و پلاستیک در انتقال طول موج با هم اختلاف دارند. بنابر این این نوع پوشش گلخانه باید در درون محاسبات فرمول یک مالچ محاسبه شود. همچنین لایه های مالچ یک مانعی برای جلوگیری از خروج متیل بروماید که یک گاز سمی برای کشتن باکتریهای خاک است باشند، یک لایه مالچ می تواند به کشاورزان اجازه دهد که کمتر از متیل بروماید استفاده کنند (این گاز برای ازن مضر است). همچنین یک لایه مالچ غیر قابل نفوذ می تواند تأثیرگذاری گازها را توسط نگه داشتن گازها در تماس طولانی با خاک بهبود بخشد.
رنگ مالچهای پلاستیکی تأثیر عمدهای بر درجه حرارت خاک دارد. پلاستیک سفید نور را منعکس کرده و درجه حرارت را کاهش میدهند در حالیکه پلاستیک شفاف پیوسته موجب افزایش درجه حرارت در خاک دارای مالچ نسبت به خاک بدون مالچ میشود. پلاستیک سیاه درجه حرارت را بالا میبرد و به گفته برخی محققان کاهش میدهد، ظاهراً مقدار تماس بین خاک و ورقه پلاستیک سیاه، بر میزان افزایش درجه حرارت زیر پلاستیک تأثیر میگذارد.
مالچ سیاه بیشتر طول موج ها شامل مادون قرمز بنفش، نور مرئی و مادون قرمز رسیده از تشعشعات خورشید را جذب می کند و انرژی های جذب شده را به شکل تشعشعات گرمایی با طول موجهای بلند، مادون قرمز بازتاب می کند. بیشتر انرژی دریافت شده توسط مالچ سیاه به طرف اتمسفر بازتاب می شود. بسیاری از انرژی جذب شده توسط مالچ پلاستیکی سیاه اگر در تماس خوبی بین مالچ پلاستیکی و سطح خاک باشد به خاک منتقل می شود.
مالچ پلاستیکی شفاف برخلاف مالچ سیاه تشعشعات خورشید را کمتر جذب می کندو در مقابل 95٪- 85٪ نور را به طور نسبی انتقال می دهد. در زیر سطح مالچ های پلاستیکی شفاف معمولاً با قطرات کوچک آب پوشیده شده است این قطرات آب برای وارد شدن طول موج های کوتاه نور گذران هستند، اما برای بیرون راندن پرتو های طول موج های بلند مادون قرمز مات است. بنابراین در یک زمین بدون پوشش با انعکاس پرتوهای مادون قرمز از سطح زمین مقدار زیادی از گرما از دست می رود اما در مالچ پلاستیکی شفاف این امواج نگهداری می شوند. یکی از مشکلات مالچ پلاستیکی شفاف این است که نور خورشید را از خود عبور می دهند و در نتیجه به علف هرز اجازه رشد کردن می دهد.
Solarization گرم شدن خاک با استفاده از انرژی خورشیدی توسط مالچ پلاستیکی شفاف است. همه کناره های مالچ پلاستیکی با خاک پوشیده شده و برخلاف مالچ سیاه معمولی هیچ سوراخی در آن نیست. این کار اولین بار در اسرائیل برای کنترل بیماریهای گیاهی مشخص و علف هرز انجام شد.
Smith و همکاران، در سال 1973 که با سیب زمینی سفید کار می کرد آن را بر روی مالچ پلاستیکی شفاف رشد داد و یک افزایش غده به میزان 73 درصد در وزن و 65 درصد در تعداد بدست آورد. در ژاپن Fursawa در سال 1977 پی برد که عملکرد سیب زمینی سفید وقتی که از مالچ شفاف استفاده شود دو برابر می شود.
مالچهای پلاستیکی رنگی با انعکاس نور به قسمتهای بالایی گیاه باعث میشودکه گیاه میوههای بزرگتر و با رسیدگی زودتر تولید کند. براساس مطالعات «میشل کاسپرباور» در زمینه واکنش گیاهان به طیف نور، مالچهای رنگی نسبت به مالچ سیاه (تیره) باعث افزایش عملکرد به میزان 22-14 درصد در محصولات ذیل میشود:
گیاه | رنگ مالچ |
خیار | قرمز |
فلفل | زرد- نقره ای |
کدو | آبی- قرمز |
گوجه فرنگی | قرمز- قهوه ای |
بعضی از رنگها مانند رنگ زرد، حشرات را به خود جذب میکنند و کشاورزان میتوانند از آن برای مدیریت آفات استفاده کنند. بطور مثال سرخرطومی خیار به اولین ردیفهای پوشیده شده از مالچ زرد هجوم میآورند و این امکان فراهم میشود تا آفات به یک منطقه از مزرعه جذب شوند و به صورت تیمار موضعی (لکه ای) آنها را دفع کرد.
مالچ پلاستیک زرد رنگ
نوعی دیگر از مالچهای پلاستیکی که امروزه کاربرد وسیعی یافته است «مالچ فیلم» (Mulch film)است. مالچ فیلم عبارت است از ورقه نازک و شفافی که به عنوان خاکپوش نواری در سیستمهای کشت خطی یا فارویی بکار میرود. چون خسارت نمکها در مراحل جوانه زدن و سبز شدن بذور بسیار شدید است، هر عملی که مقدار نمکها را در عمق بذر کاهش دهد، میتواند جهت استقرار گیاه مفید باشد. مالچهای نواری (Strip mulch) نظیر مالچ فیلم که مقدار زیادی از آب را حفظ و تبخیر را در ناحیه بذر کاهش میدهند، میتوانند خطر نمکها را کاهش داده و به استقرار گیاه کمک کنند. این نوع مالچ جوانه زنی و رشد اولیه گیاه را افزایش میدهد ولی جهت ادامه رشد گیاه باید آن را سوراخ کرد و یا از سطح خاک برداشت.
براساس تحقیقات انجام شده در ورامین، گنبد، کاشمر، داراب، کردکوی، نیشابور و مغان با بکارگیری مالچ فیلم میتوان زمان کاشت را به یک ماه جلوتر از موعد مقید کاهش داد. از مزایای دیگر آن جلوگیری از سله بستن خاک و حمله برخی از آفات مانند تریپس و آگروتیس و بیماریهایی چونریزوکتونیا میباشد. یکی از کاربردهای مالچ فیلم در ایران در زراعت پنبه میباشد که ورقههای نازک و شفاف پلی اتیلن به عرض 60 سانتیمتر روی خطوط کشت قرار داده میشود. در اینصورت عمل کشت 45-30 روز زودتر از تاریخ مناسب کشت هر منطقه میتواند صورت گیرد. در استان مرکزی زمین زمین در اواخر اسفندماه آماده و در هفته اول فروردین کشت صورت میگیرد. پس از رسیدن درجه حرارت به 25 درجه (تقریباً پس از 45 روز پس از کاشت) پلاستیک ها از روی خطوط کشت برداشته میشود.
این خاکپوش به دو روش دستی و مکانیزه روی زمین کشیده میشود. در روش مکانیزه غلطک مخصوص حاوی نوار پلاستیک به دنبال ردیفکار بسته میشود و همزمان با کشت بذر، نوار پلاستیک با عرض 60 سانتیمتر پس از ایجاد سوراخهای تهویه روی خطوط کشت کشیده میشود و دو بیلچه که در دو طرف پشته قرار گرفته اند لبههای جانبی پلاستیک را با خاک میپوشانند و مزرعه آماده آبیاری نشتی میشود.
از مزایای اصلی استفاده از مالچ فیلم کاهش معنی دار استفاده از سموم حشره کش، قارچکش و علفکش میباشد.
مکانیسم اثر مالچهاى پلاستیکی رنگى بر روى گیاه
گیاهان سازمانهاى رقابت کننده اى هستند. آنها همیشه در حال رقابت براى فضا، نور آفتاب و آب هستند. گیاهان باید سختىهایى را مانند بیمارى، حشرات و آب و هوا را تحمل کنند. آنها باید یک مکانیسم دفاعى و ساختارى حساس براى مبارزه با این فاکتورهاى محیطى داشته باشند. همحنین باید با دیگر گیاهان که در اطرافشان قرار دارند رقابت کنند. گیاهان مادهای به نام فیتوکروم دارند که مانند یک سنسور براى نشان دادن تغییرات در رنگ نور که از محیط اطرافشان بازتاب شده عمل میکند. گیاهان از نور مانند یک سیگنال استفاده مىکنند که آنها را قادر به رقابت با گیاهان اطرافشان مىکند. آنها نمى توانند بفهمند که این سیگنال از یک گیاه در مجاورشان، گیاه مرده در روى سطح خاک یا اینکه رنگ خاک است. همچنین گیاهان نور مادون قرمز را مانند یک سیگنال تشخیص مىدهند. اگر یک گیاه مقدار زیادى نور مادون قرمز بازتاب شده را دریافت کند احساس مىکند که گیاهان دیگرى در مجاورش رشد کردهاند. فیتوکروم ها پس از علامت دادن به گیاهان انرژى بیشترى (فتوسنتز) را در بالاى گیاه (ساقه) صرف مىکند و برعکس در پایین گیاه (ریشه ها)، گیاهان پس از دریافت علامت ها براى رقابت کردن سعى مىکنند که بزرگتر شوند.
محققان دریافتند که رنگهاى مختلف طول موجهاى مختلف نور را بازتاب مىکند. مالچهاى رنگى همانند بازتاب نور از برگ سبز گیاهان کنارى عمل مىکنند و گیاه احساس مىکند که نسبت نور مادون قرمز به نور قرمز افزایش یافته مانند زمانى که این نسبت توسط گیاهان مجاور تغییر مىکند ولى در حقیقت آن فقط رنگ مالچ است. مالچهاى رنگى گیاه را فریب داده و آن را براى گذاشتن انرژى بیشتر در قسمت فوقانى تحریک مىکند.
بعضى از مالچ ها رنگى گیاه را براى تولید بهتر و بیشتر طعم و مزه فریب مىدهند. دانشمندان پس از اندازه گیرى امواج بازتاب شده از مالچ ها توسط اسپکتروفوتومتر فهمیدند مقدار نور در امواج بازتاب شده مختلف است. مقدار نور مادون قرمز و نسبت نور مادون قرمز به نور قرمز (FR:.R) منعکس شده از مالچ از عاملهایی هستند که توسط اسپکترو رادیومتر اندازه گیری میشود و میزان بالای نسبت (FR:.R)، رشد اندامهای روی زمین و مقدار کم این نسبت، رشد اندامهای زیر زمینی را تحریک میکند، بنابراین بیشتر محصولات میوهای بطور مطلوب در مالچهای قرمز واکنش نشان میدهند.
گوجه فرنگىهایى که بر روى مالچ پلاستیکى قرمز رشد کرده بودند بزرگترین ساقه و کوتاه ترین ریشه ها را نسبت به گیاهان رشد کرده در روى پلاستیکهاى رنگى دیگر مانند سفید و سیاه داشتند. در مالچ پلاستیکى هنگامى که گیاه یک افزایش مادون قرمز را حس مىکند انرژى بیشترى را برای رشد ساقه و مقدار کمترى را برای ریشه مىگذارد. بنابراین اگر میوه در ساقه گیاه تولید مىشود به طور معمول بزرگتر مىشود. پس از آزمایشاتى روى گیاهان و رنگهاى مختلف، دانشمندان رنگهاى مشخصی را پیدا کردند که مىتوانند با بازتاب نور، مزه و بوی بعضى از میوهها و ریشههاى خوراکى مانند شلغم و هویج را تغییر دهند.
اختلاف در عملکرد محصولات، کاهش در واکنش به رنگهاى مالچهاى مختلف ناشى از بخشى از توانایى رنگهاى مالچ مختلف براى افزایش دماى خاک است. به علاوه دماى خاک و بازتاب امواج، دلالت بر افزایش تولید در عملکرد محصولات داشت. رنگهای مختلف، موجهای نوری مختلف را جذب و منعکس می کنند. گیاهان به رنگ نوری که برگهایشان از خورشید می گیرد حساس هستند (به ویژه رنگهای آبی، قرمز و مادون قرمز).
مالچهای نفتی
مالچهای نفتی شبیه قیرهای املسیونه هستند که با مواد دیگر مخلوط و به صورت قابل استفاده در میآید. در بیشتر کشورها برای جلوگیری از فرسایش استفاده میشود که به این منظور مواد نفتی را با لاستیک مصنوعی به نام آنیزول (Anisol) مخلوط کرده و در تثبیت شنهای روان بکار میرود. کشور ایران نیز که یک کشور نفت خیز است از سال 1346 استفاده از مازاد مواد نفتی را که با نام مالچ معرفی شده بود بصورت آزمایشی آغاز نمود و طرحهای مفیدی در این مورد پیشنهاد و عملی گردید. مالچ نفتی در کشاورزی، به منظور حفظ رطوبت و گرمای مجاور ریشه بکار میرود. این مواد تشعشع ورودی خورشید را جذب کرده و به علت تماس نزدیک آنها با خاک به سهولت حرارت را به خاک هدایت میکند، بنابراین بر خلاف اثرات متغیر مالچ پلاستیک سیاه، این مالچها پیوسته درجه حرارت خاک را افزایش میدهند.
منابع
1. کوچکی. علیرضا و سلطانی، اصول و عملیات کشاورزی در مناطق خشک، نشر آموزش کشاورزی، 1377.
2. گوپتا. یواس، بهزراعی و بهنژادی در زراعت دیم، ترجمه علیرضا کوچکی، انتشارات جهاد دانشگاهی، 1376.
3. فریدی. رضا، مالچ و کاربرد آن در کشاورزی، رساله کارشناسی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز، 1383.
4. لبافی حسین آبادی. محمدرضا، مالچ پلاستیکی رنگی، مجتمع آموزشی ابوریحان.
5. حسینی نژاد. زهره، مالچ فیلم در زراعت پنبه، انتشارات فنی معاونت ترویج وزارت جهاد کشاورزی، 1380.
6. نخجوانی، حفاظت خاک و آبخیزها، انتشارات دانشگاه تهران.
7. Petersen. J. Belz., R. Walker. F and Hurle. k, 2001, weed suppression by release of Isothiocyanates from Turnip-rape mulch. http://www.agronomy.org/agronomy Jornal/htm.
8. http://extension.agron.iastate.edu/Living Mulch/index.html.
9. http://www.shelbylandscaping.com/vertical mulching.
مطالب مرتبط
فرستادن دیدگاه
اطلاعيه
فرهنگ واژگان تخصصي
فروشگاه کتاب
دستهبندی مطالب
- Breedic (2)
- آگرواکولوژی (۳)
- اسلایدهای پاورپوینت (۳)
- بیوتکنولوژی در کشاورزی (۴۰)
- ترجمه مقاله + اصل مقاله (۱)
- جزوه دانشگاهی و منابع کنکور (۱۲۴)
- دانلود کتب الکترونیکی (e.book) (5)
- علوم دامی (۱)
- فرهنگ واژگان بیوتکنولوژی گیاهی (۲)
- گیاهپزشکی (۱)
- متفرقه (۱۰)
- معرفی کتاب (۱)
- معرفی منابع کنکور ـ گرایش های مختلف (۹)
- مقالات (۸)
- نرم افزار (۸)